Co to są autorskie prawa osobiste? To temat ważny dla wszystkich artystów oraz freelancerów tworzących dzieła, takie jak teksty, grafiki, muzykę, ale również kod strony internetowej czy aplikacji.
Autorskie prawa osobiste a umowa o przeniesienie praw
Nieco zamieszania w temacie praw autorskich wnoszą umowy o przeniesienie praw. Często zdarza się, że podczas wykonywania zlecenia, autor oraz odbiorca dzieła podpisują umowę, dzięki której zleceniodawca może rozporządzać dziełem wedle własnego uznania. Warto jednak dodać, że umowy takie przenoszą prawa zależne oraz prawa majątkowe. W polskim systemie prawnym niemożliwe jest skuteczne stworzenie umowy, która sprawiałaby, że autorskie prawa osobiste zostaną przeniesione na inną osobę lub podmiot.
Co więcej, niemożliwe jest zrzeczenie się praw osobistych nawet, gdy autor wyrzeka się dzieła. Są one również przypisane autorowi po jego śmierci. Są nieograniczone w czasie.
Co to są autorskie prawa osobiste? Na to pytanie można również odpowiedzieć ogólnie, iż jest to jedno z osobistych dóbr człowieka, wartość niemajątkowa, uznana powszechnie w społeczeństwie.
A czym są autorskie prawa osobiste w praktyce? Przede wszystkim należy do nich prawo autora do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem albo pseudonimem artystycznym. Autor może też sprawować piecze na sposobem wykorzystania utworu oraz decydować o jego pierwszej publikacji.
Jednocześnie osobiste prawo autorskie zakazuje innym podmiotom przypisywania sobie autorstwa utworu. Twórca dzieła może żądać, by nikt inny nie oznaczał dzieła własnym nazwiskiem lub pseudonimem.
W jaki sposób dzieło powinno być oznaczone? Zwykle mówi się o „zwyczajowo przyjętym sposobie oznaczania”. Inny słowy, jeżeli artykuły są zwykle podpisane imieniem i nazwiskiem na dole lub górze strony, to taka forma będzie odpowiednia, a na grafice wystarczy imię i nazwisko lub pseudonim w rogu etc. Dzieło powinno być oznaczane w taki sposób, jaki przyjął sam twórca dzieła. To znaczy, że jeśli podpisał się imieniem i nazwiskiem, to trzeba ten sposób przyjąć, a jeśli twórca użył pseudonimu, to właśnie tak dzieło musi być opisane.
Anonimowe autorstwo
Może się zdarzyć, że autor dzieła chce pozostać anonimowy. W takim wypadku osoba odnosząca się do dzieła lub publikująca je powinno pozostawić anonimowy charakter dzieła – czyli nie podpisywać utworu nazwiskiem autora (nawet, jeżeli jest on znany) ani żadnym innym nazwiskiem lub pseudonimem. Konieczne jest natomiast podanie źródła utworu.
Autorskie prawa osobiste – praca zbiorowa
Co to są autorskie prawa osobiste, gdy mówimy o pracy zbiorowej? W takim przypadku wszystkie opisane powyżej prawa odnoszą się do każdego z twórców dzieła. Każdy twórca ma prawo do podpisania dzieła jego nazwiskiem lub pseudonimem wraz z wyszczególnieniem zakresu pracy, który został przez niego wykonany.
Podsumowanie
A więc czym są autorskie prawa osobiste? Podkreślmy raz jeszcze: są one czymś innym niż prawa majątkowe i prawa zależne. Nie można ich zbyć ani się ich wyrzec. Są nieograniczone w czasie. Innymi słowy, autor zawsze ma prawo do podpisania własnego dzieła lub zakazania umieszczania podpisów innych osób. Dotyczy to również sytuacji, w której dzieło zostało sprzedane albo wykonane na zamówienie.
